اطلاعیه

**امیرعلی بلورچیان** · 2006-09-12T23:19:20

زندگینامه دانشمندان

یوهان کپلر - پدر نجوم جدید

هادى صمدى

چهارصد و سى و سه سال پیش پدر نجوم جدید در کشور آلمان متولد شد. او کشف کرد که مسیر حرکت زمین و دیگر سیارات منظومه شمسى به دور خورشید مسیرى بیضوى است. وى سه قانون مهم براى حرکت اجرام سماوى کشف کرد که امروزه به نام خود او قوانین کپلر نامیده مى شوند. کپلر قوانین اول و دوم خود را در سن 38 سالگى و قانون سوم را 9 سال بعد از آن ارائه کرد. مطابق قانون اول کپلر تمام سیارات منظومه شمسى در مسیرى بیضوى به دور خورشید در حال حرکتند و خورشید در یکى از کانون هاى بیضى قرار دارد. داستان کشف این قانون داستانى جذاب از تاریخ علم است که 16 سال پیش نکته جالبى درباره آن روشن شد.

شروع داستان مانند بسیارى دیگر از جریان هاى تاریخ علم به عهد باستان باز مى گردد. بطلمیوس منجم مصرى، 140 سال بعد از میلاد مسیح، آراى بسیارى از پیشینیان خود را در کتاب سترگى به نام المجسطى جمع آورى کرد. دو پیش فرض مهم کتاب عبارتند از: 1- زمین مرکز عالم است. 2- حرکت اجرام سماوى حرکتى مستدیر (دایره اى شکل) است، زیرا دایره کامل ترین و بهترین شکل هندسى است. این دیدگاه نزدیک به هزار و سیصد سال بر جهان غرب استیلا داشت. کپرنیک پیش فرض نخست را به چالش کشید و کپلر دومى را.کپرنیک یک قرن قبل از کپلر در لهستان متولد شد. او خورشید را مرکز منظومه شمسى قرار داد و زمین را سیاره ساده اى همانند دیگر سیاره هاى منظومه شمسى قلمداد کرد. اما کپرنیک کماکان به حرکت دایره اى شکل سیارات معتقد بود.

پس مطابق راى کپرنیک زمین و دیگر سیارات حرکتى مستدیر به دور خورشید ثابت داشتند. تقریباً همزمان با مرگ کپرنیک، تیکو براهه در دانمارک به دنیا آمد. ریاضیات کپرنیک بهتر از رصد گرى او بود اما عکس قضیه براى تیکو براهه صادق بود.

بى شک تیکو براهه رصد گرى بى همتا بود. تیکو براهه دانمارک را به مقصد پراگ ترک کرد تا بتواند به مطالعه حرکت اجرام سماوى بپردازد. مشاهدات او جامع ترین مطالعات درباره منظومه شمسى بود. وى مکان هفتصد و هفتاد و هفت ستاره ثابت را در آسمان مشخص کرد. براهه به سمت ریاضیدان دربار امپراتورى روم برگزیده شد. تیکو براهه سعى نمود میان نظام بطلمیوسى و نظام کپرنیکى آشتى برقرار سازد بنابراین نظامى بینا بینى پیشنهاد کرد: زمین مرکز عالم است ولى دیگر سیارات به دور خورشید مى چرخند و خود خورشید به همراه سیارات دورش به گرد زمین مى چرخد. برخلاف انتظار تیکو براهه طرفداران هیچ کدام از دو نظام بطلمیوسى و کپرنیکى از نظام او استقبالى نکردند.

کپلر نجوم را تحت راهنمایى مایکل ماستلین آغاز کرد. ماستلین از معدود اساتید نجوم بود که به نظام خورشید مرکزى کپرنیک اعتقاد پیدا کرده بود و به تبع استاد شاگرد نیز چنین گشت. کپلر نسخه اى از اولین کار هایش را براى تیکو براهه فرستاد. تیکو براهه به رغم مردود دانستن نظریه خورشید مرکزى کپرنیک شدیداً مجذوب ریاضیات موجود در کار کپلر شد و از کپلر دعوت کرد تا به رصد خانه او در خارج از شهر پراگ بیاید. کپلر 29 ساله در سال 1600 دعوت تیکو براهه را پذیرفت و دستیار او شد.تیکو براهه از کپلر خواست تا برروى مسیر حرکت مریخ (بهرام) کار کند. سال بعد تیکو براهه درگذشت و کپلر به جداول مشاهدات با ارزش براهه دست یافت.

کپلر جانشین تیکو براهه شد. براى کپلرى که از ضعف بینایى رنج مى برد رصد هاى دقیق تیکو براهه حکم آب را براى تشنه داشت. کپلر سمت ریاضیدان دربار امپراتورى روم را نیز کسب کرد و به این ترتیب همه چیز براى فعالیت هاى او مهیا شد. او کار برروى مسیر مریخ را ادامه داد اما هرچه سعى کرد نتوانست داده هاى براهه را با مسیر دایره اى شکل جور درآورد. بالاخره به این واقعیت پى برد که مسیر حرکت نبایستى دایره اى شکل باشد. او مسیر هاى تخم مرغى شکل و چند شکل هندسى دیگر را آزمود تا بالاخره به مسیر بیضوى رسید.

او سپس این یافته خود را به سایر سیارات نیز تعمیم داد و با استفاده از جدول هاى تیکو براهه مسیر حرکت سایر سیارات را نیز مشخص کرد. هشت سال بعد یعنى در سال 1906 او خلاصه اى از یافته هاى خود درباره مسیر مریخ را به همراه دو قانون اولش در کتابى به نام نجوم جدید چاپ کرد.

تا اینجاى داستان تقریباً با همین مضمون در بیشتر کتاب هاى تاریخ علم روایت شده بود تا اینکه 400 سال بعد یعنى در سال 1988 ویلیام دوناهو کتاب نجوم جدید را از لاتین به انگلیسى ترجمه کرد. او در حین ترجمه به نکته عجیبى برخورد. وى دریافت که بسیارى از محاسبات کپلر با گزارش هایى که در کتابش از آن محاسبات ارائه شده همخوانى ندارد. دوناهو نتیجه گرفت همه نتایجى که کپلر در جدول خود گزارش کرده براساس مشاهدات تیکو براهه نبوده است.

زیرا اگر کپلر مى خواست صرفاً بر مشاهدات دقیق تیکو براهه تکیه کند قاعدتاً بایستى نتیجه مى گرفت که مسیر حرکت مریخ بیضوى نیست.کپلر به این نتیجه رسیده بود که اگر بخواهد صرفاً بر مشاهدات و اعداد مندرج در جداول تکیه کند به هیچ نظریه اى نخواهد رسید. در سال 1990 مقاله اى در نیویورک تایمز چاپ شد مبنى بر اینکه کپلر مسیر بیضوى حرکت سیارات را از مشاهدات نجومى استخراج نکرده بلکه درست برعکس، او مسیر حرکت بیضوى را براى سیارات در نظر داشته است و محاسبات خود را چنان تغییر داده تا با آنها جور درآید.

منبع :www.sharghnewspaper.com

**امیرعلی بلورچیان** · 2006-09-13T14:13:37

زندگینامه دانشمندان

رودلف دیزل

Rudolf Diesel در سال 1858 در فرانسه متولد شد و کار خود را به عنوان یک کارشناس یخچال برقی آغاز کرد. برای مدت ده سال او روی موتورهای حرارتی مختلفی، ازجمله موتور هوا با نیروی خورشیدی کار کرد. ایدهآ‌های دیزل برای یک موتور وقتی احتراق در سیلندر رخ میآ‌دهد در سال 1893 منتشر شد، یک سال بعد از آن که برای اولین حق امتیازش درخواست داده بود. Rudolf Diesel امتیاز 608845 را برای موتور دیزلی دریافت کرد. موتورهای دیزلی امروزی، نسخهآ‌های تصحیح شده و بهبود یافته از مفاهیم اصلی Rudolf Diesel هستند. آنها اغلب در زیردریاییآ‌ها، کشتیآ‌ها، لوکوموتیوها و بارکشآ‌های بزرگ و در دستگاهآ‌های تولیدی برقی استفاده میآ‌شوند.

اگرچه او بیشتر به خاطر اختراع موتور گرمایی اشتعالی با فشار که اسم او را بر خود گرفته است، مشهور بود، Diesel همآ‌چنین به عنوان یک کارشناس حرارتی و یک متخصص علوم اجتماعی قابل احترام بوده است. اختراعات Diesel سه نقطه مشترک دارند: آنها برمبنای قوانین یا فرایندهای طبیعی فیزیکی به تبدیلات گرمایی مربوطند. آنها مشخصاً درگیر طراحی مکانیکی هستند و انگیزه ایجاد آنها در اصل فکر مخترع درباره نیازهای جامعهآ‌شناسی بوده است. دیزل در واقع با انگیزه قادر ساختن صنعتآ‌گران مستقل برای رقابت در صنعت، به ایده موتور دیزلی رسیده است.

در Augsburg در دهم اگوست 1983، مدل اولیه دیزل، یک سیلندر آهنی ده فوتی با یک چرخ طیار در پایهآ‌اش، برای اولین بار با نیروی خودش به کار در آمد. دیزل دو سال دیگر را برای ایجاد اصلاحات گذراند و در سال 1896 مدل دیگری با کارآیی تئوری 75% در مقابل موتور بخار با کارآیی 15% معرفی کرد. در 1898، دیزل یک میلیونر بود. موتورهای او برای دادن نیرو به خطوط لولهآ‌کشی، دستگاهآ‌های الکتریکی و آبی، اتومبیلها، بارکشآ‌ها و کمی پس از آن در معدنآ‌ها، کارخانهآ‌ها، عرصهآ‌های نفتی و حمل و نقلهای اقیانوسی استفاده میآ‌شدند.

منبع :www.tavanir.org.ir