آنقدر نوازش برایمان عادی شده است که به معجزه لمس بیآتوجه شدهآایم. سرانگشتان آسمانی مادر است که موسیقی لطیف روح کودک را میآنوازد، لمس نبض بیمار توسط پزشک، دنیای از آرامش به دنبال دارد. حتماً در فیلمآها و داستانآهای علمی و تخیلی، رباتآهایی را دیدهآاید که احساساتی هستند و از وقایع اطراف تأثیر پذیرفتهآ، ناراحت یا خوشحال میآشوند. چیزی به تحقق این رویا باقی نمانده است. نویسنده این سناریوی واقعی، کسی نیست جز دکتر «سیامک نجاریان». وی فارغآالتحصیل مهندسی شیمی از دانشگاه نفت آبادان است. دوره فوق لیسانس را در همان رشته در دانشکده فنی دانشگاه تهران و دوره دکتری و فوق دکتری مهندسی پزشکی را در دانشگاه آکسفورد انگلستان گذرانده است. به بهانه اول شدن طرح وی در بخش اختراعات جشنواره علوم پزشکی رازی به سراغ دکتر نجاریان رفتیم تا از حس آشنا و مرموز لمس بیشتر بدانیم.
آقای دکتر! برای شروع شاید بد نباشد از سوابق علمی و پژوهشی خود بگویید.
موضوعاتی که من بر روی آنها کار میآکنم، شامل مدلسازی سیستمآهای بیولوژیک، تحلیل مکانیسم مایعات زیستی، جراحی با حداقل آسیب، جراحی رباتیک و حس لمس مصنوعی میآشود. البته حوزه اصلی فعالیت من هم اکنون حس لامسه مصنوعی یا Tactile Sensing Artificial است. تحقیقات در این زمینه در سطح دنیا بسیار محدود است و افراد انگشتآشماری بر روی آن کار میآکنند. قسمت عمده مقالاتی که توسط اینجانب منتشر شده است، در زمینه حس لامسه مصنوعی است. آزمایشگاهی نیز تحت عنوان حس لامسه مصنوعی و جراحی رباتیک در دانشگاه صنعتی امیرکبیر به مسوولیت اینجانب راهآاندازی شده است که البته آزمایشگاه همنامی نیز در کانادا وجود دارد که به طور همزمان با آن مرکز هم همکاری دارم.
هم اکنون شما مسوولیت ریاست دانشکده مهندسی پزشکی را بر عهده دارید، در مورد سوابق تدریس و اجرایی خود در دانشگاه به خوانندگان ما بگویید.
حدود 12سال پیش پس از اتمام دوره فوق دکتری به ایران بازگشتم، در آن زمان دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه امیرکبیر، دانشکده نوپایی بود. من عضو گروه بیومکانیک بودم و فعالیت آموزشیآام را درزمینه اعضا و اندامآهای مصنوعی (Artificial Organs and Limbs) آغاز کردم. اینجانب سمتآهای گوناگونی
در دانشکده داشتهآام از جمله: مدیرگروهآ بیومکانیک،آ مدیر گروه بیومتریال، معاونتآآمالی-اداری دانشکده و... ضمناً از اسفندماه 85، ریاستآدانشکدهآ مهندسیآپزشکی این دانشگاه به عهده اینجانب بوده است. همزمان با ایران، دانشجویان زیادی در خارج از ایران داشتم که بعضی فارغآآالتحصیل و تعدادی هنوز در حال انجام پروژهآهای خود هستند.
به نظر میآرسد «حس لامسه مصنوعی» زمینه اصلی تحقیقات شماست، لطفاً در این باره توضیح بیشتری بفرمایید.
علاقه زیادی برای حس لامسه مصنوعی جهت هوشمند نمودن سیستمآهای جامد در دنیا وجود دارد. تجهیزات پزشکی برخلاف اعضای بدن انسان، ابزاری فاقد هوش و ذکاوت میآباشند. دست انسان را در نظر بگیرید، عضوی کاملاً هوشمند است. با لمس یک شیءآ و نوع حرکتی که در دست وجود دارد، اطلاعات زیادی در موردجسم لمس شده به دست میآآید، گرما، سرما و تا حدودی هندسه جسم قابل حدس زدن است. با ایجاد فشار میآتوان درجه سختی جسم لمس شده نیز را تشخیص داد، اما در مورد ابزار و تجهیزات نمیآتوان چنین ادعایی نمود.
آیا حس لامسه، یک حس حیاتی در تشخیص و درمان پزشکی است؟
قطعاً، اگر دقت کرده باشید، اولین قسمت معاینه یک پزشک، گرفتن نبض بیمار است. لمس غدد لنفاوی یا تشخیص ایجاد توده در سینه، یک روش بسیار معمول است. علاوه بر این موارد، امروزه نیاز تازهآای به حس لامسه احساس میآشود و آن هم جراحی با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery = MIS) است. در روشآهای نوین جراحی، به جای باز کردن قسمت بزرگی از بدن، سوراخآهای کوچکی ایجاد و از یکی دوربین، که نقش چشم جراح را دارد و از یک یا دو سوراخ دیگر، ابزار جراحی به داخل بدن بیمار فرستاده میآشود.
در جراحی باز، جراح فاصلهآای با محل جراحی ندارد و به راحتی محل عمل را میآبیند به همین دلیل اشتباهات جراحی به شدت کاهش میآیابد اما مشکلاتی از قبیل خطر عفونت، درد در ناحیه عمل و همچنین جای عمل تا مدتآها پس از آن باقی میآماند. زمانآ بهبودی طولانی نیز از عوارض این گونه جراحی است. جراحی با حداقل آسیب، این مشکلات را ندارد اما فقدان حس لامسه که برای جراح نقش حیاتی دارد، معضل بزرگ MIS است. معمولاً فاصله محل عمل تا جراح با این روش زیاد است و انعطافآپذیر بودن ابزار جراحی، حس لامسه را کاملاً حذف میآکند. از آنجا که محیط بدن پر از مایعاتی مانند خون، مایع میان بافتی و ... است، و امکان استفاده از ساکشن و پاک کردن محل از این مایعات وجود ندارد، تصویر حاصل از اسکوپ، تاریک و محو است. موارد بسیاری گزارش شده است که در اثر فقدان لامسه و بینایی ضعیف، عروق به جای توده مورد نظر قطع شده است. به علت نبود دسترسی به محل جراحی در بدن در MIS ، اتفاق مذکور فاجعهآآمیز است. از اواخر دهه 90 میلادی به لامسه مصنوعی به چشم راهآحل این مشکل نگریسته شده است و تحقیقات در این زمینه با جدیت بیشتری دنبال شده است.
آیا لامسه مصنوعی غیر از استفاده در MIS کاربردهای بالینی دیگری نیز دارد؟
معمولاً تومورها دمای بیشتری نسبت به بافت اطراف خود دارند، علاوه بر آن افزایش حجم تومور و اینکه فضای اطراف آن محدود است، باعث میآشود که تومور به بافت اطراف فشار آآورد و باعث دفرمه شدن (Deformity) بافت همسایه آشود. حس لمس قادر به تشخیص هر دو علامت است. کاربرد معمول آن میآتواند در تشخیص سرطان سینه باشد که هم اکنون از ماموگرافی استفاده میآشود که هر چند از دوز پایین اشعه ایکس استفاده میآکند، اما به هر حال ماهیت اشعه ایکس به هر میزانی میآتواند مضر باشد و روند تصویربرداری نیز برای فرد مورد آزمایش، ناخوشایند است. جدای از این مسأله، میآتوان با لمس مصنوعی یک توده و اطراف آن و ایجاد نقشه گرمایی آن منطقه، وجود تومور و محل آن را تشخیص داد. این سیستمآها در جراحی و پایش از راه دور کاربرد فراوانی میآتواند داشته باشد.
یعنی تشخیص نهایی با پزشک است؟
بله. لمس ناحیه توسط ابزار صورت گرفته، سپس به نمایش در میآ آید. تفسیر نهایی به عهده پزشک است و با استفاده از دانش وی از آناتومی بدن و تجربهآاش، تشخیص و درمان بیماریآها صورت میآپذیرد.
آقای دکتر! نمایش لامسه نوعی ترکیب حواس به همراه دارد، لطفاً برای خوانندگان ما توضیح بیشتری بفرمایید.
جعبهآای را تصور کنید که تعداد زیادی سوزن فلزی در سطح آن قرار گرفته است. در صورتی که نیرویی با جسمی مانند کتاب به انتهای سوزنآها وارد کنید، در طرف دیگر، همه سوزنآها به یک اندازه بالا میآآیند اما در صورتی که با انگشت خود نیرویی در همان محل وارد کنید، در طرف دیگر شکل انگشت را خواهید دید. همین ایده ساده، اساس نمایش حس لامسه یا Tactile Display است.
اساساً چه مسائل و مشکلاتی بر سر راه طراحی و پیادهآسازی سیستمآهای برپایه لمس مصنوعی وجود دارد؟
طراحی و پیادهآسازی این سیستمآها، نیاز به گاهی کامل در تمام زمینهآهای مهندسی پزشکی شامل مواد، مکانیک و الکترونیک دارد. یعنی به نوعی در مرز دانش قرار داد. مسأله اصلی سیستمآهای بر پایه لمس مصنوعی، سنسورهای آن است. سنسورهای موجود در بازار پاسخگوی حساسیت و رزلوشن مورد نیاز دستگاهآها نبوده و لازم است سنسورها را خودمان طراحی نماییم. از آنجا که از پلیمرها استفاده زیادی در ساخت حسگرهای مذکور میآشود، دانستن علم مواد ضروری است. تشخیص هندسه و سختی تنها با دانستن بیومکانیک بدن میسر است. دنباله راه یعنی جمعآآوری، پردازش و نمایش دادهآها نیز نقش شاخه بیوالکتریک را پررنگ میآسازد.
چه سیستمآهایی تاکنون در این حوزه طراحی کردهآاید؟
سیستم نبضآسنج و غدهآیاب بر اساس حس لامسه مصنوعی توسط اینجانب و همکارانی خارج از ایران طراحی شده است که صد درصد غیرتهاجمی است و نتایج آزمایشگاهی خوبی به همراه داشتهآ است. بر روی سیستم بخیه زن رباتیک هم در حال کار هستیم. ایدهآهای فراوان دیگری نیز در این زمینهآ وجود دارد که در طول زمان به آنها خواهیم پرداخت.
کدام یک از سیستمآهای شما در جشنواره رازی مقام آورد؟
دستگاهی که در آن جشنواره شرکت داده شده بود، نوعی گراسپر آندوسکوپی هوشمند بود با تمام ویژگیآهایی که در ابتدا شرح داده شد.
آقای دکتر! برگردیم به سوابق پژوهشی بیآشک شما یکی از فعالآترین اساتید مهندسی پزشکی در زمینه ترجمه و تألیف کتاب هستید. ممکن است در این زمینه برای خوانندگان ما صحبت کنید.
تاکنون 16 کتاب از من منتشر شده و یکی زیر چاپ است که حدود نیمی از آنان ترجمه و نیمی تألیف است. 4 کتاب از این تعداد به زبان انگلیسی است که از بین آنها مقدمهآای بر مهندسی پزشکی (Introduction to Biomedical Engineering) و فرهنگ جامع تجهیزات پزشکی برای تمام گرایشآهای مهندسی پزشکی و هم پزشکان قابل استفاده است. تمام این کتابآها با همکاری ناشران ایرانی به چاپ رسیده است که البته در حال حاضر مشغول همکاری با ناشران خارجی نیز هستم.
در مجمع عمومی امسال خبری اعلام شد مبنی بر اینکه شورای برنامهآریزی مهندسی پزشکی در وزارت علوم به سرپرستی شما، مجدداً شروع به کار کرد است. خالی از لطف نیست که از زبان خود شما توضیحاتی در این باره بشنویم.
تمام گروهآهای آموزشی در وزارت علوم دارای چنین کمیتهآای هستند. متأسفانه در زمینه مهندسی پزشکی چند سالی این کمیته غیرفعال شده بود که در نتیجه آن افراد مختلفی از تخصصآهای متفاوت، تصمیماتی برای این رشته میآگرفتند. این شورا مسوول تصمیمآگیری در تمام زمینهآهای آموزشی هر رشته، از تدوین برنامه آموزشی، مفاد
آزمونآهای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، اجازه تأسیس رشته در دانشگاهآها و ... است. البته قبل از شروع فعالیت این شورا و با هماهنگی کمیته فنی- مهندسی وزارت علوم توانستیم مراحل تعریف کد و گروه آموزشی برای گرایشآهای بیومکانیک و بیومتریال را انجام دهیم و مفاد جدید آزمون کارشناسی ارشد گروهآهای بیومکانیک و بیومتریال جهت هماهنگی با دروس تدریس شده در دوره کارشناسی را نیز در وزارتآعلوم به تصویب برسانیم.
به عنوان سرپرست این شورا از همینآجا اعلام میآکنم که مشتاقانه آماده پذیرش نظرات و پیشنهادات دوستان میآباشیم و امیدوار است که با همفکری همه اعضای خانواده مهندسی پزشکی، این رشته و تمام گرایشآهای آن را به جایگاه و اعتباری که شایسته آن است، برسانیم.
از iranbmemag.com
و نقل از www.bioemm.com
آقای دکتر! برای شروع شاید بد نباشد از سوابق علمی و پژوهشی خود بگویید.
موضوعاتی که من بر روی آنها کار میآکنم، شامل مدلسازی سیستمآهای بیولوژیک، تحلیل مکانیسم مایعات زیستی، جراحی با حداقل آسیب، جراحی رباتیک و حس لمس مصنوعی میآشود. البته حوزه اصلی فعالیت من هم اکنون حس لامسه مصنوعی یا Tactile Sensing Artificial است. تحقیقات در این زمینه در سطح دنیا بسیار محدود است و افراد انگشتآشماری بر روی آن کار میآکنند. قسمت عمده مقالاتی که توسط اینجانب منتشر شده است، در زمینه حس لامسه مصنوعی است. آزمایشگاهی نیز تحت عنوان حس لامسه مصنوعی و جراحی رباتیک در دانشگاه صنعتی امیرکبیر به مسوولیت اینجانب راهآاندازی شده است که البته آزمایشگاه همنامی نیز در کانادا وجود دارد که به طور همزمان با آن مرکز هم همکاری دارم.
هم اکنون شما مسوولیت ریاست دانشکده مهندسی پزشکی را بر عهده دارید، در مورد سوابق تدریس و اجرایی خود در دانشگاه به خوانندگان ما بگویید.
حدود 12سال پیش پس از اتمام دوره فوق دکتری به ایران بازگشتم، در آن زمان دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه امیرکبیر، دانشکده نوپایی بود. من عضو گروه بیومکانیک بودم و فعالیت آموزشیآام را درزمینه اعضا و اندامآهای مصنوعی (Artificial Organs and Limbs) آغاز کردم. اینجانب سمتآهای گوناگونی
در دانشکده داشتهآام از جمله: مدیرگروهآ بیومکانیک،آ مدیر گروه بیومتریال، معاونتآآمالی-اداری دانشکده و... ضمناً از اسفندماه 85، ریاستآدانشکدهآ مهندسیآپزشکی این دانشگاه به عهده اینجانب بوده است. همزمان با ایران، دانشجویان زیادی در خارج از ایران داشتم که بعضی فارغآآالتحصیل و تعدادی هنوز در حال انجام پروژهآهای خود هستند.
به نظر میآرسد «حس لامسه مصنوعی» زمینه اصلی تحقیقات شماست، لطفاً در این باره توضیح بیشتری بفرمایید.
علاقه زیادی برای حس لامسه مصنوعی جهت هوشمند نمودن سیستمآهای جامد در دنیا وجود دارد. تجهیزات پزشکی برخلاف اعضای بدن انسان، ابزاری فاقد هوش و ذکاوت میآباشند. دست انسان را در نظر بگیرید، عضوی کاملاً هوشمند است. با لمس یک شیءآ و نوع حرکتی که در دست وجود دارد، اطلاعات زیادی در موردجسم لمس شده به دست میآآید، گرما، سرما و تا حدودی هندسه جسم قابل حدس زدن است. با ایجاد فشار میآتوان درجه سختی جسم لمس شده نیز را تشخیص داد، اما در مورد ابزار و تجهیزات نمیآتوان چنین ادعایی نمود.
آیا حس لامسه، یک حس حیاتی در تشخیص و درمان پزشکی است؟
قطعاً، اگر دقت کرده باشید، اولین قسمت معاینه یک پزشک، گرفتن نبض بیمار است. لمس غدد لنفاوی یا تشخیص ایجاد توده در سینه، یک روش بسیار معمول است. علاوه بر این موارد، امروزه نیاز تازهآای به حس لامسه احساس میآشود و آن هم جراحی با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery = MIS) است. در روشآهای نوین جراحی، به جای باز کردن قسمت بزرگی از بدن، سوراخآهای کوچکی ایجاد و از یکی دوربین، که نقش چشم جراح را دارد و از یک یا دو سوراخ دیگر، ابزار جراحی به داخل بدن بیمار فرستاده میآشود.
در جراحی باز، جراح فاصلهآای با محل جراحی ندارد و به راحتی محل عمل را میآبیند به همین دلیل اشتباهات جراحی به شدت کاهش میآیابد اما مشکلاتی از قبیل خطر عفونت، درد در ناحیه عمل و همچنین جای عمل تا مدتآها پس از آن باقی میآماند. زمانآ بهبودی طولانی نیز از عوارض این گونه جراحی است. جراحی با حداقل آسیب، این مشکلات را ندارد اما فقدان حس لامسه که برای جراح نقش حیاتی دارد، معضل بزرگ MIS است. معمولاً فاصله محل عمل تا جراح با این روش زیاد است و انعطافآپذیر بودن ابزار جراحی، حس لامسه را کاملاً حذف میآکند. از آنجا که محیط بدن پر از مایعاتی مانند خون، مایع میان بافتی و ... است، و امکان استفاده از ساکشن و پاک کردن محل از این مایعات وجود ندارد، تصویر حاصل از اسکوپ، تاریک و محو است. موارد بسیاری گزارش شده است که در اثر فقدان لامسه و بینایی ضعیف، عروق به جای توده مورد نظر قطع شده است. به علت نبود دسترسی به محل جراحی در بدن در MIS ، اتفاق مذکور فاجعهآآمیز است. از اواخر دهه 90 میلادی به لامسه مصنوعی به چشم راهآحل این مشکل نگریسته شده است و تحقیقات در این زمینه با جدیت بیشتری دنبال شده است.
آیا لامسه مصنوعی غیر از استفاده در MIS کاربردهای بالینی دیگری نیز دارد؟
معمولاً تومورها دمای بیشتری نسبت به بافت اطراف خود دارند، علاوه بر آن افزایش حجم تومور و اینکه فضای اطراف آن محدود است، باعث میآشود که تومور به بافت اطراف فشار آآورد و باعث دفرمه شدن (Deformity) بافت همسایه آشود. حس لمس قادر به تشخیص هر دو علامت است. کاربرد معمول آن میآتواند در تشخیص سرطان سینه باشد که هم اکنون از ماموگرافی استفاده میآشود که هر چند از دوز پایین اشعه ایکس استفاده میآکند، اما به هر حال ماهیت اشعه ایکس به هر میزانی میآتواند مضر باشد و روند تصویربرداری نیز برای فرد مورد آزمایش، ناخوشایند است. جدای از این مسأله، میآتوان با لمس مصنوعی یک توده و اطراف آن و ایجاد نقشه گرمایی آن منطقه، وجود تومور و محل آن را تشخیص داد. این سیستمآها در جراحی و پایش از راه دور کاربرد فراوانی میآتواند داشته باشد.
یعنی تشخیص نهایی با پزشک است؟
بله. لمس ناحیه توسط ابزار صورت گرفته، سپس به نمایش در میآ آید. تفسیر نهایی به عهده پزشک است و با استفاده از دانش وی از آناتومی بدن و تجربهآاش، تشخیص و درمان بیماریآها صورت میآپذیرد.
آقای دکتر! نمایش لامسه نوعی ترکیب حواس به همراه دارد، لطفاً برای خوانندگان ما توضیح بیشتری بفرمایید.
جعبهآای را تصور کنید که تعداد زیادی سوزن فلزی در سطح آن قرار گرفته است. در صورتی که نیرویی با جسمی مانند کتاب به انتهای سوزنآها وارد کنید، در طرف دیگر، همه سوزنآها به یک اندازه بالا میآآیند اما در صورتی که با انگشت خود نیرویی در همان محل وارد کنید، در طرف دیگر شکل انگشت را خواهید دید. همین ایده ساده، اساس نمایش حس لامسه یا Tactile Display است.
اساساً چه مسائل و مشکلاتی بر سر راه طراحی و پیادهآسازی سیستمآهای برپایه لمس مصنوعی وجود دارد؟
طراحی و پیادهآسازی این سیستمآها، نیاز به گاهی کامل در تمام زمینهآهای مهندسی پزشکی شامل مواد، مکانیک و الکترونیک دارد. یعنی به نوعی در مرز دانش قرار داد. مسأله اصلی سیستمآهای بر پایه لمس مصنوعی، سنسورهای آن است. سنسورهای موجود در بازار پاسخگوی حساسیت و رزلوشن مورد نیاز دستگاهآها نبوده و لازم است سنسورها را خودمان طراحی نماییم. از آنجا که از پلیمرها استفاده زیادی در ساخت حسگرهای مذکور میآشود، دانستن علم مواد ضروری است. تشخیص هندسه و سختی تنها با دانستن بیومکانیک بدن میسر است. دنباله راه یعنی جمعآآوری، پردازش و نمایش دادهآها نیز نقش شاخه بیوالکتریک را پررنگ میآسازد.
چه سیستمآهایی تاکنون در این حوزه طراحی کردهآاید؟
سیستم نبضآسنج و غدهآیاب بر اساس حس لامسه مصنوعی توسط اینجانب و همکارانی خارج از ایران طراحی شده است که صد درصد غیرتهاجمی است و نتایج آزمایشگاهی خوبی به همراه داشتهآ است. بر روی سیستم بخیه زن رباتیک هم در حال کار هستیم. ایدهآهای فراوان دیگری نیز در این زمینهآ وجود دارد که در طول زمان به آنها خواهیم پرداخت.
کدام یک از سیستمآهای شما در جشنواره رازی مقام آورد؟
دستگاهی که در آن جشنواره شرکت داده شده بود، نوعی گراسپر آندوسکوپی هوشمند بود با تمام ویژگیآهایی که در ابتدا شرح داده شد.
آقای دکتر! برگردیم به سوابق پژوهشی بیآشک شما یکی از فعالآترین اساتید مهندسی پزشکی در زمینه ترجمه و تألیف کتاب هستید. ممکن است در این زمینه برای خوانندگان ما صحبت کنید.
تاکنون 16 کتاب از من منتشر شده و یکی زیر چاپ است که حدود نیمی از آنان ترجمه و نیمی تألیف است. 4 کتاب از این تعداد به زبان انگلیسی است که از بین آنها مقدمهآای بر مهندسی پزشکی (Introduction to Biomedical Engineering) و فرهنگ جامع تجهیزات پزشکی برای تمام گرایشآهای مهندسی پزشکی و هم پزشکان قابل استفاده است. تمام این کتابآها با همکاری ناشران ایرانی به چاپ رسیده است که البته در حال حاضر مشغول همکاری با ناشران خارجی نیز هستم.
در مجمع عمومی امسال خبری اعلام شد مبنی بر اینکه شورای برنامهآریزی مهندسی پزشکی در وزارت علوم به سرپرستی شما، مجدداً شروع به کار کرد است. خالی از لطف نیست که از زبان خود شما توضیحاتی در این باره بشنویم.
تمام گروهآهای آموزشی در وزارت علوم دارای چنین کمیتهآای هستند. متأسفانه در زمینه مهندسی پزشکی چند سالی این کمیته غیرفعال شده بود که در نتیجه آن افراد مختلفی از تخصصآهای متفاوت، تصمیماتی برای این رشته میآگرفتند. این شورا مسوول تصمیمآگیری در تمام زمینهآهای آموزشی هر رشته، از تدوین برنامه آموزشی، مفاد
آزمونآهای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، اجازه تأسیس رشته در دانشگاهآها و ... است. البته قبل از شروع فعالیت این شورا و با هماهنگی کمیته فنی- مهندسی وزارت علوم توانستیم مراحل تعریف کد و گروه آموزشی برای گرایشآهای بیومکانیک و بیومتریال را انجام دهیم و مفاد جدید آزمون کارشناسی ارشد گروهآهای بیومکانیک و بیومتریال جهت هماهنگی با دروس تدریس شده در دوره کارشناسی را نیز در وزارتآعلوم به تصویب برسانیم.
به عنوان سرپرست این شورا از همینآجا اعلام میآکنم که مشتاقانه آماده پذیرش نظرات و پیشنهادات دوستان میآباشیم و امیدوار است که با همفکری همه اعضای خانواده مهندسی پزشکی، این رشته و تمام گرایشآهای آن را به جایگاه و اعتباری که شایسته آن است، برسانیم.
از iranbmemag.com
و نقل از www.bioemm.com
