این روز و روزگار، استفاده از موبایل آنقدر معمول شده که ما اصلا یاد زمانی نمیآافتیم که گوشی موبایل نداشتیم و بنابراین اصلا به این فکر نمیآافتیم که این گوشیآها از اول وجود نداشتند و بنابراین مخترعانی میآبایست رویش کار کرده باشند!
برای اینکه تاریخچه نسبتا جامعی از تلاشآهای مخترعان برای دستیابی به موبایل به سبک و سیاق امروزی به دست دهم، مجبور هستم از سال 1908 شروع کنم، در این زمان شخصی به نام «ناتان استابلفیلد»، اختراعی را ثبت کرد که چیزی بیشتر از گوشی وایرلس با برد کوتاه نبود. در سال 1910، «لارس ماگنوس اریکسون»، تلفنی را در اتوموبیلش نصب کرد که البته کارکردی مثل یک تلفن موبایل نداشت، او هر بار که در جایی متوقف میآشد، میآتوانست با یک جفت سیم بلند، تلفن اتوموبیلش را به شبکه محلی تلفن متصل کند و تماس تلفنی برقرار کند!
اما بعد از آن، دوره دوره تلفنآهای رادیویی شد. نخستین بار در سال 1926، مسافران درجه اول ترنآهایی که بین برلین و هامبورگ طی مسیر میآکردند، میآتوانستند از فناوری تلفنآهای رادیویی استفاده کنند. در همین زمان خطوط هوایی مسافربری هم از همین فناوری برای مقاصد امنیتی بهره گرفتند.
در طی جنگ جهانی دوم فناوری تلفنآهای رادیویی در مقیاس گسترده در تانکآهای آلمانی مورد استفاده قرار گرفت. بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، پلیس آلمان از همین فناوری ارتباطی تانکآها استفاده کرده و خودروهای گشتیآاش را مجهز به تلفن رادیویی کرد.
در همه مواردی که گفته شده، استفاده از تلفن رادیویی آسان نبود و نیاز به دانش یک متخصص و خبره فن برای برقراری ارتباط بود. اما در سالآهای اولیه دهه پنجاه میلادی، کشتیآهایی که در رود راین سفر میآکردند، مجهز به نوعی از فناوری تلفن رادیویی شدند که کاربر معمولی را هم قادر میآساخت به آسانی تماس برقرار کند.
در سالآهای نخست دهه 40، شرکت موتورلا، موفق شد، تلفن رادیویی با قابلیت برقراری ارتباط دو طرفه بسازد که میآتوانست در یک کولهآپشتی قرار بگیرد، این شرکت سپس واکی- تاکی ساخت و بعد از آن هم موفق به ساخت تلفن رادیوییآای شد که گرچه اندازهآای به اندازه بازوی یک انسان داشت، اما میآتوانست در دست گرفته شود و حمل شود، این تلفن رادیویی کارکرد نظامی پیدا کرد و نام هندی تاکی Handie-Talkie را بر آن گذاشتند.
در سال 1946، دو مهندش روس به نام شاپیرو و زاهاروچنکو، موفق شدند که تلفن رادیویی بسازند که میآتوانست از فاصله بیست کلیومتری به شبکه محلی تلفن متصل شود.
سال 1947، سالی بود که مهندسان شرکت Bell برای نخستین بار فناوری ارتباطی شبکه سلولی را پیشنهاد کردند. در این فناوری هر شبکه رادیویی به تعدادی «سلول» تقسیم میآشود. هر سلول یک شش ضلعی است که آنتنی در هر رأس قرار میآگیرد. هر آنتن هم میآتواند از سه جهت امواج را دریافت و پخش کند. البته این ایده تا سالآهای دهه 60 عملا به مرحله عمل نرسید.
شاید در بعضی از فیلمآهای سیاه و سفید قدیمی این تلفنآهای رادیویی را دیده باشید. من هم یادم میآآید که چند بار این سکانسآها را در فیلمآها دیده بودم و هر بار این سوال برایم پیش میآآمد که که این تلفنآها چه نسبتی با موبایلآهای امروزی داشتند! مثلا در فیلم «سابرینا» که در سال 1954 با بازی همفری بوگارت و ادری هپبورن ساخته شد، بوگارت در صحنهآای با تلفنی که در لیموزینش نصب شده، یک تلفن میآزند.
در اینجا لازم است توجه شما را به این نکته جلب کنم که این تلفنآها که از امواج رادیویی برای برقراری تماس صوتی دو طرف استفاده میآکردند و در تاکسیآها، خودروهای پلیس و آمبولانسآها مورد استفاده قرار میآگرفتند، از نظر تکنیکی با گوشی موبایل امروزی تفاوتآهای اساسی داشتند. یکی از مهمآترین این تفاوت این بود که به سبک سیستم ارتباطی امروزی، منطقه تحت پوشش به سلولآهای شش ضلعی تقسیم نمیآشد. تلفن کاربر در هنگام تماس، تنها می توانست با یک دکل ارتباط برقرار کند و در صورتی که کاربر از یک جا به منطقه تحت پوشش دکل دیگر میآرفت، تماسش متوقف میآشد. تازه در اوایل کار، برقراری تماس با این تلفنآها خودکار نبود و تماس حتما باید به وسیله اپراتور برقرار میآشد.
به زودی استفاده از این موبایلآهای اولیه گستردهآتر شد و حتی ترتیبی داده شد که با یک فندک الکتریکی سیگار معمولی هم قادر به کار باشند، طوری که تلفنآهای رادیویی قابل حمل هم ساخته شد که نیازی به نصب در اتوموبیل نداشتند.
در سال 1957، یک مهندس جوان روس به نام لئونید کوپریانوویچ، یک تلفن رادیویی به مام LK-1آ ساخت که در مقیاس آن زمان کوچک بود و فقط سه کیلوگرم وزن داشت! این تلفن مجهز به یک آنتن و شمارهآگیری بود که کاربر را از فاصله 20 تا 30 کیلومتری هم می توانست به ایستگاه مرکزی محلی متصل کند. اما سال بعد او توانست، وزن این تلفن رادیویی را به فقط پانصد گرم برساند.
در سال 1956، نخستین سیستم تمام خودکار تلفن موبایل موسوم به MTA توسط شرکت اریسکون به صورت تجاری در سوئد عرضه شد. اما تلفنی که آنها در اختیار کاربران قرار میآدادند، بسیار سنگین بود و 40 کیلوگرم وزن داشت، اما در سال 1965، وزن این تلفنآهای رادیویی با استفاده از ترانزیستور به 9 کیلوگرم رسید. البته کاربران این فناوری تا سال 1983، یعنی زمانی که استفاده از آن متوقف شد، هرگز از 600 نفر تجاوز نکرد. گرچه با این سیستم هر دارنده تلفن، میآتوانست به صورت خودکار با هر شمارهآای که میآخواست، تماس بگیرد، اما برای برقراری تماس با خود او، نیاز به یک اپراتور واسط بود، به علاوه هر کاربر باید حدس میآزد که خودروی دوستش، در زمان برقراری تماس، در کجاست و تحت پوشش کدام دکل است!!
اولین کسی که در بریتانیا از فناوری تلفنآهای پرتابل استفاده کرد، شاهزاده فیلیپ بود، او میآتوانست با استفاده از این سامانه که در خودروی آستون مارتینآاش نصب شده بود، هر زمان که میآخواست با ملکه انگلیس تماس بگیرد. چنین امکانی، آدر آن زمان یعنی سالآهای اواخر دهه 60 میلادی، بسیار عجیب و غریب بود!
در سال 1960، شوروی سرویس تلفن موبایلآاش را در مسکو راه انداخت و این سامانه را تا سال 1970 در 30 شهر دیگر این کشور هم راهآاندازی کرد.
تا سال 1967، حین برقرار کردن ارتبط به تلفنآهای رادیویی، کاربر مجبور بود در محدوده پوشش یه آنتن باقی بماند و مثلا اگر با خودروری خود از حوزه پوشش یک آنتن خارج میآشد، تماس او هم قطع میآشد. اما در سال 1970، با ابداع فناوریآ ارتباطی به نام handoff توسط محققان آزمایشگاه Bell این مشکل هم حل شد.
همه فناوریآهایی که تا اینجا شرح آنها رفت، از جهاتی ناقص بودند و هیچ یکی از این گوشیآها را نمیآشود در زمره گوشیآهای موبایل قابل حمل امروزی که از فناوری ارتباطی سلولی استفاده میآکنند محسوب کرد. در سال های اولیه دهه 70 میلادی، رقابت سختی بین شرکت موتورولا و آزمایشگاه بل درگرفته بود و هر یک سعی میآکردند، نخستین شرکتی باشند که گوشیآای با این خصوصیات میآسازند.
در سال 1973، مارتین کوپر یکی از پژوهشگران برجسته شرکت موتورولا موفق شد گوشیآای به نام DynaTAC 8000X بسازد که این ویژگیآها را داشت. این گوشی دو کیلوگرم وزن داشت و قیمت آن، چهار هزار دلار بود!
نخستین تماس تلفنی موبایل، در سوم آوریل سال 1973 انجام شد. در این زمان، مارتین کوپر که از اختراعش سخت هیجانآزده بود، از یکی از خیابانآهای نیویورک در نزدیکی هتل هیلتون به رقیبش به نام «جوئل انگل» که برای آزمایشگاه بل کار میآکرد، زنگ زد!
حتما آن داستان مشهور نخستین تماس تلفنی که الکساندر گراهام بل با دستیارش واتسون برقرار کرد، به یاد دارید: «آقای واتسون! اینجا بیایید، من به کمک شما نیاز دارم.»
اما، محتوای نخستین تماس تلفنی موبایل اینچنین بود:
«جوئل! من مارتی کوپر هستم. من با تو با یک تلفن سلولی تماس میآگیرم، یک تلفن سلولی واقعی. یک تلفن سلولی دستی قابل حمل!»
طبیعی بود که مخاطب این تماس وقتی این جملات را شنید، فقط میآتوانست سکوت اختیار کند، سکوتی که نشانه این بود که او با عصبانیت و ناراحتی باید قبول میآکرد که افتخار ملقب شدن به پدر گوشی موبایل را از دست داده است!! میآتوانید این ویدئو را ببینید.(http://www.youtube.com/watch?v=XQpFL-vEtgs)
مارتین کوپر
نخستین بار، شبکه ارتباطی نسل اول در توکیو در سال 1979، برقرار شد. در سال 1981، شبکه نسل اول دیگری در دانمارک، فنلاند، نروژ و سوئد راه افتاد. انگلستان، مکزیک، کانادا و آمریکا هم کشورهای بعدیآای بوندند که خود را مجهز به این فناوری کردند.
برای اینکه تاریخچه نسبتا جامعی از تلاشآهای مخترعان برای دستیابی به موبایل به سبک و سیاق امروزی به دست دهم، مجبور هستم از سال 1908 شروع کنم، در این زمان شخصی به نام «ناتان استابلفیلد»، اختراعی را ثبت کرد که چیزی بیشتر از گوشی وایرلس با برد کوتاه نبود. در سال 1910، «لارس ماگنوس اریکسون»، تلفنی را در اتوموبیلش نصب کرد که البته کارکردی مثل یک تلفن موبایل نداشت، او هر بار که در جایی متوقف میآشد، میآتوانست با یک جفت سیم بلند، تلفن اتوموبیلش را به شبکه محلی تلفن متصل کند و تماس تلفنی برقرار کند!
اما بعد از آن، دوره دوره تلفنآهای رادیویی شد. نخستین بار در سال 1926، مسافران درجه اول ترنآهایی که بین برلین و هامبورگ طی مسیر میآکردند، میآتوانستند از فناوری تلفنآهای رادیویی استفاده کنند. در همین زمان خطوط هوایی مسافربری هم از همین فناوری برای مقاصد امنیتی بهره گرفتند.
در طی جنگ جهانی دوم فناوری تلفنآهای رادیویی در مقیاس گسترده در تانکآهای آلمانی مورد استفاده قرار گرفت. بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، پلیس آلمان از همین فناوری ارتباطی تانکآها استفاده کرده و خودروهای گشتیآاش را مجهز به تلفن رادیویی کرد.
در همه مواردی که گفته شده، استفاده از تلفن رادیویی آسان نبود و نیاز به دانش یک متخصص و خبره فن برای برقراری ارتباط بود. اما در سالآهای اولیه دهه پنجاه میلادی، کشتیآهایی که در رود راین سفر میآکردند، مجهز به نوعی از فناوری تلفن رادیویی شدند که کاربر معمولی را هم قادر میآساخت به آسانی تماس برقرار کند.
در سالآهای نخست دهه 40، شرکت موتورلا، موفق شد، تلفن رادیویی با قابلیت برقراری ارتباط دو طرفه بسازد که میآتوانست در یک کولهآپشتی قرار بگیرد، این شرکت سپس واکی- تاکی ساخت و بعد از آن هم موفق به ساخت تلفن رادیوییآای شد که گرچه اندازهآای به اندازه بازوی یک انسان داشت، اما میآتوانست در دست گرفته شود و حمل شود، این تلفن رادیویی کارکرد نظامی پیدا کرد و نام هندی تاکی Handie-Talkie را بر آن گذاشتند.
در سال 1946، دو مهندش روس به نام شاپیرو و زاهاروچنکو، موفق شدند که تلفن رادیویی بسازند که میآتوانست از فاصله بیست کلیومتری به شبکه محلی تلفن متصل شود.
سال 1947، سالی بود که مهندسان شرکت Bell برای نخستین بار فناوری ارتباطی شبکه سلولی را پیشنهاد کردند. در این فناوری هر شبکه رادیویی به تعدادی «سلول» تقسیم میآشود. هر سلول یک شش ضلعی است که آنتنی در هر رأس قرار میآگیرد. هر آنتن هم میآتواند از سه جهت امواج را دریافت و پخش کند. البته این ایده تا سالآهای دهه 60 عملا به مرحله عمل نرسید.
شاید در بعضی از فیلمآهای سیاه و سفید قدیمی این تلفنآهای رادیویی را دیده باشید. من هم یادم میآآید که چند بار این سکانسآها را در فیلمآها دیده بودم و هر بار این سوال برایم پیش میآآمد که که این تلفنآها چه نسبتی با موبایلآهای امروزی داشتند! مثلا در فیلم «سابرینا» که در سال 1954 با بازی همفری بوگارت و ادری هپبورن ساخته شد، بوگارت در صحنهآای با تلفنی که در لیموزینش نصب شده، یک تلفن میآزند.
در اینجا لازم است توجه شما را به این نکته جلب کنم که این تلفنآها که از امواج رادیویی برای برقراری تماس صوتی دو طرف استفاده میآکردند و در تاکسیآها، خودروهای پلیس و آمبولانسآها مورد استفاده قرار میآگرفتند، از نظر تکنیکی با گوشی موبایل امروزی تفاوتآهای اساسی داشتند. یکی از مهمآترین این تفاوت این بود که به سبک سیستم ارتباطی امروزی، منطقه تحت پوشش به سلولآهای شش ضلعی تقسیم نمیآشد. تلفن کاربر در هنگام تماس، تنها می توانست با یک دکل ارتباط برقرار کند و در صورتی که کاربر از یک جا به منطقه تحت پوشش دکل دیگر میآرفت، تماسش متوقف میآشد. تازه در اوایل کار، برقراری تماس با این تلفنآها خودکار نبود و تماس حتما باید به وسیله اپراتور برقرار میآشد.
به زودی استفاده از این موبایلآهای اولیه گستردهآتر شد و حتی ترتیبی داده شد که با یک فندک الکتریکی سیگار معمولی هم قادر به کار باشند، طوری که تلفنآهای رادیویی قابل حمل هم ساخته شد که نیازی به نصب در اتوموبیل نداشتند.
در سال 1957، یک مهندس جوان روس به نام لئونید کوپریانوویچ، یک تلفن رادیویی به مام LK-1آ ساخت که در مقیاس آن زمان کوچک بود و فقط سه کیلوگرم وزن داشت! این تلفن مجهز به یک آنتن و شمارهآگیری بود که کاربر را از فاصله 20 تا 30 کیلومتری هم می توانست به ایستگاه مرکزی محلی متصل کند. اما سال بعد او توانست، وزن این تلفن رادیویی را به فقط پانصد گرم برساند.
در سال 1956، نخستین سیستم تمام خودکار تلفن موبایل موسوم به MTA توسط شرکت اریسکون به صورت تجاری در سوئد عرضه شد. اما تلفنی که آنها در اختیار کاربران قرار میآدادند، بسیار سنگین بود و 40 کیلوگرم وزن داشت، اما در سال 1965، وزن این تلفنآهای رادیویی با استفاده از ترانزیستور به 9 کیلوگرم رسید. البته کاربران این فناوری تا سال 1983، یعنی زمانی که استفاده از آن متوقف شد، هرگز از 600 نفر تجاوز نکرد. گرچه با این سیستم هر دارنده تلفن، میآتوانست به صورت خودکار با هر شمارهآای که میآخواست، تماس بگیرد، اما برای برقراری تماس با خود او، نیاز به یک اپراتور واسط بود، به علاوه هر کاربر باید حدس میآزد که خودروی دوستش، در زمان برقراری تماس، در کجاست و تحت پوشش کدام دکل است!!
اولین کسی که در بریتانیا از فناوری تلفنآهای پرتابل استفاده کرد، شاهزاده فیلیپ بود، او میآتوانست با استفاده از این سامانه که در خودروی آستون مارتینآاش نصب شده بود، هر زمان که میآخواست با ملکه انگلیس تماس بگیرد. چنین امکانی، آدر آن زمان یعنی سالآهای اواخر دهه 60 میلادی، بسیار عجیب و غریب بود!
در سال 1960، شوروی سرویس تلفن موبایلآاش را در مسکو راه انداخت و این سامانه را تا سال 1970 در 30 شهر دیگر این کشور هم راهآاندازی کرد.
تا سال 1967، حین برقرار کردن ارتبط به تلفنآهای رادیویی، کاربر مجبور بود در محدوده پوشش یه آنتن باقی بماند و مثلا اگر با خودروری خود از حوزه پوشش یک آنتن خارج میآشد، تماس او هم قطع میآشد. اما در سال 1970، با ابداع فناوریآ ارتباطی به نام handoff توسط محققان آزمایشگاه Bell این مشکل هم حل شد.
همه فناوریآهایی که تا اینجا شرح آنها رفت، از جهاتی ناقص بودند و هیچ یکی از این گوشیآها را نمیآشود در زمره گوشیآهای موبایل قابل حمل امروزی که از فناوری ارتباطی سلولی استفاده میآکنند محسوب کرد. در سال های اولیه دهه 70 میلادی، رقابت سختی بین شرکت موتورولا و آزمایشگاه بل درگرفته بود و هر یک سعی میآکردند، نخستین شرکتی باشند که گوشیآای با این خصوصیات میآسازند.
در سال 1973، مارتین کوپر یکی از پژوهشگران برجسته شرکت موتورولا موفق شد گوشیآای به نام DynaTAC 8000X بسازد که این ویژگیآها را داشت. این گوشی دو کیلوگرم وزن داشت و قیمت آن، چهار هزار دلار بود!
نخستین تماس تلفنی موبایل، در سوم آوریل سال 1973 انجام شد. در این زمان، مارتین کوپر که از اختراعش سخت هیجانآزده بود، از یکی از خیابانآهای نیویورک در نزدیکی هتل هیلتون به رقیبش به نام «جوئل انگل» که برای آزمایشگاه بل کار میآکرد، زنگ زد!
حتما آن داستان مشهور نخستین تماس تلفنی که الکساندر گراهام بل با دستیارش واتسون برقرار کرد، به یاد دارید: «آقای واتسون! اینجا بیایید، من به کمک شما نیاز دارم.»
اما، محتوای نخستین تماس تلفنی موبایل اینچنین بود:
«جوئل! من مارتی کوپر هستم. من با تو با یک تلفن سلولی تماس میآگیرم، یک تلفن سلولی واقعی. یک تلفن سلولی دستی قابل حمل!»
طبیعی بود که مخاطب این تماس وقتی این جملات را شنید، فقط میآتوانست سکوت اختیار کند، سکوتی که نشانه این بود که او با عصبانیت و ناراحتی باید قبول میآکرد که افتخار ملقب شدن به پدر گوشی موبایل را از دست داده است!! میآتوانید این ویدئو را ببینید.(http://www.youtube.com/watch?v=XQpFL-vEtgs)
مارتین کوپر
نخستین بار، شبکه ارتباطی نسل اول در توکیو در سال 1979، برقرار شد. در سال 1981، شبکه نسل اول دیگری در دانمارک، فنلاند، نروژ و سوئد راه افتاد. انگلستان، مکزیک، کانادا و آمریکا هم کشورهای بعدیآای بوندند که خود را مجهز به این فناوری کردند.
